Aandachtsprocessen en de ziekte van Alzheimer

1 Inleiding.
De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve ziekte die door de vergrijzing van de bevolking steeds meer mensen treft. De ziekte kent een lange asymptomatische fase, waardoor de diagnose vaak laattijdig gesteld wordt en er reeds aanzienlijke irreversibele hersenschade aanwezig is. De ziekte wordt primair gekenmerkt door geheugenstoornissen, maar recente studies wijzen steeds meer op het belang van deficitaire aandachtsprocessen reeds vroeg in het verloop van de ziekte, in het bijzonder selectieve (SA) en alternerende aandacht (AA).
2 Doelstelling.
Nagaan of aandachtsprocessen, gemeten via reactietijden, kunnen discrimineren tussen cognitief gezonde ouderen en patiënten met de ziekte van Alzheimer in een klinische setting.
3 Methode.
Vergelijkende studie tussen 1) 20 patiënten met een lichte vorm van de ziekte van Alzheimer; 2) een controlegroep cognitief gezonde ouderen, gematched voor geslacht, opleiding en depressieve gemoedstoestand, gemeten door de korte depressieschaal (KDS) en 3) een controlegroep met cognitief gezonde ouderen zonder depressieve gemoedstoestand. In onderzoek naar de ziekte van Alzheimer wordt depressie vaak als exclusiecriterium gebruikt alhoewel er in de klinische praktijk een hoge comorbiditeit van Alzheimer en depressieve gemoedstoestand bestaat.
De drie groepen ondergingen een functionele (basale en instrumentele ADL) en neuropsychologische (mini mental state; trail making test A, KDS) evaluatie en doorliepen de reactietijdentest volgens van Zomeren om aandachtsfuncties te meten.
4 Resultaten.
Ancova-analyse en posthocanalyses toonden aan dat er voor de aandachtsvariabelen een significant verschil bestond tussen de Alzheimergroep en de controlegroepen, waarbij de personen met ziekte van Alzheimer slechter presteerden dan de controles. Tussen beide controlegroepen konden we geen verschillen vaststellen. Tabel 1 toont een overzicht van de aandachtsmetingen bij de 3 proefgroepen.

Tabel 1.
Alzheimer Controle 1 Controle 2
SA (millisec) 706 913* 265 148 225 565
AA (millisec) 447 384 211 107 228 140
Aantal fouten SA 6.95 7.68 0.70 1.22 0.70 0.92
Aantal fouten AA 9.05 11.18 2.33 0.52 1.70 0.38
* gemiddelde + standaardafwijking
Een logistische regressie-analyse toont dat SA, AA en foutenaantal SA 85% van de proefpersonen correct classificeert, met een sensitiviteit van 79% en een specificiteit van 90%. De negatieve en positieve predictieve waarde bedroegen respectievelijk 82% en 88%.
5 Besluit.
Dit onderzoek toont aan dat SA en AA reeds bij een lichte vorm van de ziekte van Alzheimer aangetast zijn en significant discrimineren tussen patiënten en cognitief gezonde controlegroepen, onafhankelijk van een depressieve gemoedstoestand. De studie kent een hoge klinische validiteit daar weinig exclusiecriteria gebruikt zijn bij de rekrutering van patiënten. Daar cholinerge therapieën kunnen inwerken op aandacht is het belangrijk om deze stoornissen in een vroege fase van de ziekte te begrijpen. De resultaten laten tevens de mogelijke diagnostische waarde zien van de evaluatie van aandachtsprocessen bij de vroegtijdige opsporing van de ziekte van Alzheimer.