Belgian glass industry in the 19th century: (re)writing the social history of glass workers in the USA and across the Atlantic.

Uiteenzetting over de inhoud en het belang van de archieven die in de Rakow Research Library bewaard worden voor het onderzoek naar de sociale geschiedenis (labour history, migration history) van de Verenigde Staten en België. Wat de geschiedenis van glas betreft, is de RRL de grootste onderzoeksbibliotheek ter wereld. Eén van de pronkstukken is de befaamde collectie "Chambon": honderden meters archief over de glasindustrie in België (19de-20ste eeuw). Tot 1914 was België in absolute cijfers de grootste glasproducent ter wereld (95 percent van het Amerikaane glas werd uit België geïmporteerd), een rol die nadien werd overgenomen door de Verenigde Staten. De Amerikaanse glasindustrie werd aan het einde van de 19de eeuw opgestart met behulp van Belgische glasarbeiders, die omwille van hun sterk geavanceerde technische know-how gegeerde arbeidskrachten waren. Hoewel deze unieke archieven al sinds de jaren 1970 in de RRL berusten, hebben ze sindsdien zelden of nooit het onderwerp uitgemaakt van grondig onderzoek. Tijdens de studiedag kwamen een aantal onderzoekers aan het woord die tekst en uitleg kwamen geven bij de manier waarop zij met dit bronnenmateriaal omgingen. Amerikaanse onderzoekers (migration history) ontlenen veelal bepaalde gegevens over de migratie van Belgische arbeiders aan het einde van de 19de eeuw, terwijl Business Historians uitsluitend oog hebben voor het hoe en waarom van het Belgische monopolie op glas in de 19de en vroege twintigste eeuw. Tijdens de studiedag pleitte ik echter voor een meer globale aanpak. De archieven zijn volkomen "onleesbaar" zonder een grondige voorkennis van de sociaal-economische context waarbinnen de Belgische glasindustrie ontstond. Bovendien bevatten de archieven een hele reeks originele documenten van werkgeversorganisaties en vakbonden die evenmin geïnterpreteerd kunnen worden zonder de bredere Belgische politieke en institutionele context aan het einde van de 19de eeuw in acht te nemen. Uit het spervuur van vragen bleek dat er dringend nood is aan een gedegen conceptueel kader, waarbinnen de verschillende aspecten van de Belgische glasindustrie (arbeidsorganisatie, arbeidsverhoudingen, innovatie, het juridische kader) aan bod komen. De Amerikaanse onderzoekers zijn duidelijk vragende partij voor een dergelijk kader, maar zullen daarbij aangewezen zijn op de inbreng van Belgische historici. Er werd dan ook betreurd dat er tot op heden vanuit België weinig interesse getoond werd voor een dergelijke samenwerking.