Naar gebruikersprofielen van kwetsbare jongeren: Over digitale media, sociale context en digitale ongelijkheden.

Deze studie kadert in één van de drie speerpuntprojecten van Mediawijs.be, het Vlaams Kennis- centrum voor Mediawijsheid, met name Speerpuntproject 1. Toolkit Mediawijsheid: Methodieken en goede praktijken. Dit speerpuntproject richt zich tot begeleiders en leerkrachten die aan me- diawijsheid werken met kinderen, jongeren en jongvolwassenen in maatschappelijk kwetsbare situaties tussen 8 en 25 jaar. Dit project heeft als doel om goede praktijken en initiatieven op een eenvoudige en toegankelijke manier te ontsluiten. Het speerpuntproject is daarom in twee delen opgebouwd:
Het eerste deel wordt uitgevoerd door Maks vzw en omvat de vertaalslag van een aantal methodieken naar concrete stappenplannen. Hierbij wordt rekening gehouden met de veel- heid aan leer- en gebruikscontexten alsook met verschillende doelgroepen. Voorbeelden van methodieken die uitgewerkt worden zijn: het maken van een game, een aanpak via di- gital storytelling of het digitaal presenteren van competenties in functie van het zoeken naar werk.
Het tweede deel wordt gerealiseerd door iMinds-SMIT-VUB en omhelst het in kaart brengen van het mediagebruik van jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties (JMKS). De fo- cus ligt hierbij op de uitwerking van mediaprofielen van JMKS op basis van hun mediage- bruik, hun sociaaleconomische situatie en bijkomende contextuele factoren zoals gezinscul- tuur en attitude ten aanzien van digitale media. ?De studie gaat uit van de opmaak van gedetailleerde mediaprofielen van jongeren in maatschap- pelijk kwetsbare situaties (JMKS) om deelnemers van e-inclusie initiatieven beter te ondersteunen bij hun leerproces. Momenteel worden potentiële deelnemers van initiatieven over mediawijsheid zelden uitgebreid gescreend wat betreft hun ervaring met digitale media of hun digitaal competen- tieniveau. Deelnemers stromen in op basis van hun interesse of initiële behoeften. Bij de instroom wordt dus weinig rekening gehouden met wat deelnemers al dan niet kunnen met digitale media. Deelnemers met zeer verschillende digitale competentieniveaus komen op die manier samen in één groep terecht en worden op eenzelfde leerniveau geïnstrueerd. Dit brengt meerdere risico's met zich mee. Voor deelnemers zonder digitale voorkennis kan het leertempo te hoog liggen. Voor deelnemers met een hoog digitaal competentieniveau kan het tempo te laag zijn of de leerinhouden onvoldoende interessant. In beide gevallen kan dit leiden tot deelnemers die afhaken. ?Het onderzoek van iMinds-SMIT-VUB wil bijdragen tot het vergroten van inzicht in de mate waarin en de manier waarop JMKS omgaan met digitale media. Het wil een antwoord formuleren op de vraag: "Wat is het digitale mediaprofiel van jongeren (16 tot 25 jaar) in maatschappelijk kwetsbare situaties?" en focust daarom op de volgende vragen:
"Wie zijn deze 'jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties'? Wat maakt hun situatie maatschappelijk kwetsbaar?"
"Hoe gaan JMKS om met digitale media? Welke media gebruiken ze? Waar? Met wie? Waarom?"
"Hoe ervaren JMKS digitale ongelijkheden?"
"Welke potentiële meerwaarde brengen e-inclusie initiatieven gericht naar JMKS met ?zich mee?"
Om dit onderzoek te realiseren werd samengewerkt met Maks vzw, Kurasaw Tewerkstelling en Jeugdhuis Alhambra. Er werden kwalitatieve focusgroep- en diepte-interviews gehouden met deelnemers van het 'Digitaal portfolio'-atelier georganiseerd door Kurasaw Tewerkstelling vzw, leden van Maks vzw, en deelnemers van de conversatietafel Nederlands in jeugdhuis Alhambra. Deze drie e-inclusie initiatieven bieden onder meer het volgende aan: publieke, open toegang tot computer en internet, computer- en internetgerelateerde opleidingen en vorming, integratie van digitale media in reguliere jongerenwerking gericht naar JMKS. ?In totaal omvat het onderzoek vier focusgroepen en drie diepte-interviews met individuele deelne- mers (n=31) en drie diepte-interviews met begeleiders (n=3). ?Vanuit het onderzoek werden zeven praktische en inspirerende gebruikersprofielen geïdentificeerd die aandacht hebben voor de bredere sociale context waarin JMKS digitale media hanteren, met name: de digitale nieuwkomer, de vrijetijdsgebruiker, de functionele gebruiker, de creatieve multi- tasker, de strategische gebruiker, de digitale buitenhuismus en de digitale wannabe. Dankzij deze brede aanpak reikt dit onderzoek verder dan het louter begrijpen van de traditionele drempels verbonden met toegang, gebruik, motivatie en vaardigheden, en neemt het ook het sociale milieu zoals de thuisomgeving, de school en de participatie aan e-inclusie initiatieven in rekening. Het gebruik van digitale mediaprofielen maakt het voor leerkrachten en begeleiders mogelijk om po- tentiële deelnemers op basis van een korte screening binnen één van de mediaprofielen te plaat- sen; en methodieken en pedagogische praktijken te ontwikkelen die aansluiten bij één of meerde- re van de geïdentificeerde mediaprofielen. Op die manier krijgen deelnemers zonder voorkennis eerst de nodige digitale basisvaardigheden aangereikt. Ook kan het reeds aanwezige potentieel en het digitale competentieniveau van andere deelnemers ten volle benut worden door het voor- opstellen van een hogere moeilijkheidsgraad en meer strategische doelen. Ten slotte laat het screenen en situeren van potentiële deelnemers een meer specifieke en doelgroepgerichte aan- pak toe waardoor motivationele drempels zo veel mogelijk vermeden worden. ?Het eerste deel van dit rapport bestaat uit een aantal theoretische inzichten waarin de relatie tus- sen JMKS en digitale ongelijkheden wordt aangekaart. Het tweede deel distilleert zeven verschil- lende gebruikersprofielen en schetst de algemene tendensen die specifiek zijn voor ieder profiel. Het derde deel reflecteert over de rol, het belang en de meerwaarde van e-inclusie initiatieven voor JMKS.