Omtrent wetenschappelijke diepgang

Onze tijd is er niet bepaald één van veel diepgang. Wel integendeel: scoren doet bovenal wat opzichtig en kortstondig krabt aan de oppervlakte. Dit fenomeen grijpt onder meer wild om zich heen in politiek en media. Het is uiteraard niet onze bedoeling om hiervan op deze plek een maatschappelijke analyse te presenteren (meer daarover trouwens in een andere bijdrage voor dit nummer). Niettemin kan een dergelijke, omvattende studie voor ons specifieke onderwerp, de wereld van de wetenschap(pen), wellicht heel interessante verbanden blootleggen. Ook deze wereld-in-de-wereld is immers niet immuun voor de vermelde evolutie. Een hoogst interessant en verhelderend perspectief op deze zaak is het economische. De hoofdsponsor van wetenschappelijk onderzoek, de overheid, eist tegenwoordig in toenemende mate waar voor haar geld onder de vorm van klinkende resultaten. Niet enkel dàt de wetenschapper met belangwekkende verwezenlijkingen op de proppen komt (effectiviteit) telt, het is ook zo dat er een maximale return on investment wordt gevraagd (efficiëntie). Termen als responsabilisering en validering zijn derhalve niet van de lucht, en leggen een steeds grotere prestatiedrang en ermee gepaard gaande tijdsdruk op de schouders van academici. Met de regelmaat van de klok opduikende wetenschappelijke fraudegevallen staan hier ongetwijfeld mee in verband. Ik zal de lezer geruststellen: het is allerminst mijn bedoeling om hier even snel-snel een waarde-oordeel over deze gang van zaken uit te spreken. Zoals beloofd in de titel ga ik op zoek naar wat diepte in de wetenschap(pen) mag betekenen. Niettemin mag het zeer interessant zijn om tentatieve resultaten van deze zoektocht achteraf te toetsen aan de geschetste maatschappelijke atmosfeer. Als we momenteel inderdaad in afnemende mate met nieuwe, "diepe" resultaten in de wetenschap(pen) zouden worden geconfronteerd, is dat dan bij voorbeeld zo omdat men uit noodzaak "op veilig" speelt, waarbij creativiteit en grondigheid worden geofferd op het altaar van de rationalisering? Ik zeg wel degelijk bij voorbeeld, want het oorzakelijke verband waarvan sprake is uiteraard onomstotelijk noch exclusief. In elk geval: dat is voor elders en later.