The social outcomes of adult learning: Understanding the role of individual and instructional factors in online and blended learning

Abstract

Sociale inclusie en sociale gelijkheid behoren tot belangrijke internationale beleids-en onderzoeksprioriteiten aangezien bepaalde groepen in de samenleving nog steeds geconfronteerd worden met sociale exclusie, armoede of laaggeletterdheid (bv.Cincinnato & De Meyer, 2013; Eurostat, 2016; The World Bank, 2013). Om deze maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden, werd levenslang leren, en volwasseneneducatie in het bijzonder, in de verf gezet op nationaal en internationaal beleidsniveau (bv.Crevits, 2014; Lisbon European Council, 2000; UNESCO, 2015). Naast de rol van volwasseneneducatie is ook de toenemende digitalisering van verschillende levensdomeinen van belang. Enerzijds eist de digitalisering veel van personen om up-to-date te blijven in de huidige maatschappij (Martin, 2018), anderzijds draagt digitalisering ook bij totde samenleving op vlak van competentieverwerving en sociale participatie (bv.Van Deursen & Helsper, 2017). Het gebruik van technologie in volwasseneneducatie wordt sterk aangemoedigd, mede omdat op die manier ook de digitale vaardigheden en digitale geletterdheid van volwassenen versterkt kunnen worden(European Commission, 2015). Metandere woorden, digitalisering en volwasseneneducatie gaan hand in handom problematieken zoals sociale exclusie en (digitale) laaggeletterdheid tegen te gaan. Biesta (2006) stelde echter vast dat opmerkelijk meer aandacht wordt besteed aan de economische output van volwasseneneducatie (bv.economische groei, tewerkstelling,competentie-ontwikkeling), waardoor de sociaaldemocratische functie ervan(bv. empowerment, sociale inclusie, democratisering)naar de achtergrond werd geschoven. Om tegengewicht te bieden aan de economische visie, focust dit doctoraatsonderzoek op de sociale uitkomsten die volwassen cursisten ervaren na deelname aan volwasseneneducatie.In het bijzondervormen innovatieve onderwijspraktijken waarin volwassenen op een online en ‘blended’ manier leren het uitgangspunt van dit doctoraatsonderzoek. Hieruit afgeleid wordt hetalgemene onderzoeksdoelals volgt geformuleerd:“het bestuderen van de dynamiek tussen het leren van volwassenen op een online en blended manier en de sociale uitkomsten die hiermee gepaard gaan”. Vijf onderzoeks-focussen gaven richting om het algemene onderzoeksdoel te bestuderen: (1) volwassen cursisten, (2) sociale uitkomsten, (3) individuele kenmerken, (4) onderwijskundige elementen en (5) longitudinaal perspectief. In het kader van deze klemtonenwerden de theoretische concepten ‘sociale inclusie’en ‘sociaal kapitaal’uitgediept, ondersteund door de integratie van onderwijskundige theorieën zoals andragogie en sociaal-constructivisme. Hierbij werdspecifieke aandacht geschonken aande toepassing in online en blended leren voor volwassenen. Dit leidde tot de formulering van vier centrale onderzoeksvragen:(1)In welke mate ervaren volwassen cursisten sociale uitkomsten na leren op een online en blended manier in het volwassenenonderwijs?(2)Wat zijn de (sociale) langetermijn-uitkomstenvan deelname aan online en blended cursussen volgens volwassenen?(3)Hoe verschillen volwassen cursisten in de mate waarop ze sociale uitkomsten ervaren na deelname aan online en blended cursussen?(4)Welke onderwijskundige elementen staan in relatie tot de ervaren sociale uitkomsten na deelname aan online en blended cursussen? 20Om deze onderzoeksvragen te beantwoorden werden vragenlijsten en interviews afgenomen bij volwassenen die deelnamen aan online en blended cursussen in het volwassenenonderwijs. Twee groepen volwassen cursisten werden bereikt, namelijk(1)volwassenen die blended cursussen volgden aan de Centra voor Volwassenenonderwijs (CVO’s) en (2) volwassenen die online training volgden aangeboden door de Vlaamse Dienst voor Arbeidsmiddeling enBeroepsopleiding (VDAB). Aan de vragenlijsten namen 125 CVO-cursisten en 161 VDAB-cursisten succesvol deel. Twee jaar na het invullen van de vragenlijsten, participeerden 15 cursisten uit de bovenstaande samples aan longitudinale interviews. De eerste onderzoeksvraag bracht de sociale uitkomstendie volwassen cursisten onmiddellijk na hun deelname aan online en blended cursussen ervoerenin kaart(zie Hoofdstuk 2). Uit de gecombineerde sample van CVO-en VDAB-cursisten bleek dat de volwassenen een lichte daling of status quo in sociale participatie en ‘bonding’ sociaal kapitaal rapporteerden, maar wel positieve veranderingen op vlak van sociale verbondenheid en ‘bridging’ sociaal kapitaal ondervonden. Een belangrijke vaststelling was echter dat de twee groepen cursisten opmerkelijk van elkaar verschilden wat betreft de sociale uitkomsten. De resultaten gaven namelijk aan dat het interactieve opzet van blended leren zoals aangeboden door de CVO’s de sociale uitkomsten van cursisten beter faciliteerde in vergelijking met de op inhoud-gerichte online VDAB-trainingen. Dit wijst op het belang van interactie tussen de cursist en de docent, en tussen de cursisten onderling, zeker wanneer volwasseneneducatie sociale uitkomsten nastreeft. De tweedeonderzoeksvraag had als doelstelling om de langetermijn-uitkomstenvan deelname aan online en blended cursussen te bestuderen(zie Hoofdstuk 5). De longitudinale interviews brachten eerst en vooral aan het licht dat dedeelnemersde ervaren voordelen eerder linkten aan hunparticipatie in volwassenenonderwijsin het algemeenen minder aan de manier waarop de cursussen werden aangeboden, namelijk aan de hand van online en blended leren. Over het algemeen beschreven de respondenten rijkelijk langetermijn-voordelen op vlak vanhun menselijk kapitaal en persoonlijk kapitaal, maar minder betreffende hun sociaal kapitaal. Ten derde werd in het kader van dit doctoraatsonderzoek ook onderzocht of en hoe volwassen cursisten van elkaar verschillenin hun perceptie van sociale uitkomsten(zie Hoofdstuk 2). Het meest opvallende verschil werd vastgesteld op basis van de moedertaal van cursisten. De resultaten toonden aan dat volwassenen die geen Nederlands als moedertaal spreken opmerkelijk meersociale voordelen (nl.sociale verbondenheid en sociaal kapitaal) rapporteerden in vergelijking met cursisten die wel de Nederlandse taal als moedertaal hebben. Deze bevinding werd bevestigd in zowel de kwantitatievestudies (zie Hoofdstuk 2, 3 en 4) als kwalitatieve studie (zie Hoofdstuk 5). Daarnaast werden ook losstaande significante verschillen op basis van gender, burgerlijke staat en leeftijdsgroep opgemerkt. Tenslotte werd de bijdrage van onderwijskundige elementenin de online en blended leeromgeving voor de sociale uitkomsten bestudeerd. Op basis van statistische analyses bleek dat drie elementen ontegensprekelijk positief in verband staan met de sociale uitkomsten. De resultaten uit Hoofdstuk 3 wijzen op het belang van transfer ondersteuning(de ondersteuning die een docent biedt om de transfer van de formele leercontext naar het dagelijks leven van de volwassene mogelijk te maken)en ondersteuning van en door medecursisten voor sociale verbondenheid en sociaal kapitaal. Vervolgens toonde Hoofdstuk 4 aan dat hoe meer tegemoet gekomen wordtaan de persoonlijke noden van cursisten, hoe meer sociaal kapitaal cursistenervaren. Daarnaast bleek 21informationele ondersteuning negatief in verband te staan met de sociale participatie van cursisten, maar procesondersteuningscheen wel positiefgerelateerd te zijn aan sociale participatie. Kortweg suggereren de resultaten van deze studies dat (1) transfer ondersteuning, (2) ondersteuning van en door medestudenten, en (3) uitgaan van de persoonlijke noden van cursisten een positieve relatie met sociale uitkomsten zoals sociale verbondenheid en sociaal kapitaal hebben. De antwoorden op deze vier centrale onderzoeksvragen dragen bij tot de wetenschappelijke kennis over desociale (langetermijn-)uitkomsten die volwassen cursisten ervaren na het volgen van online en blended cursussen. Er werd eveneens aandacht besteed aan de individuele en onderwijskundige factoren die in relatie staan met deze sociale uitkomsten. De resultaten van dit doctoraatsproefschrift wijzen erop dat zowel individuele kenmerken (vb. moedertaal) als sociaal-constructivistische onderwijskundige elementen (vb. ondersteuning van en door medecursisten) en andragogische principes (vb. uitgaan van de noden van de individuele cursist) een rol spelen bij het tot stand brengen van positieve sociale uitkomsten voor volwassen cursisten in de context van online en blended leren. Deze resultaten hebben geleid tot verschillende praktische aanbevelingen zoals het opbouwen van een ondersteunende leeromgeving waarin de noden en doelstellingen van cursisten centraal staan en waarin mogelijkheden tot samenwerking en onderlinge ondersteuning voorzien worden. Hierbij kanblended leren een krachtige leeromgevingzijndoor het creëren van mogelijkheden voor authentieke gepersonaliseerde leertrajecten alsook vooronline en face-to-face interactie. Daarbovenop werd dankzij dit doctoraatsonderzoek de sociale functie van innovatieve volwasseneneducatie opnieuw op de kaart gezet.

Date of Award	14 Dec 2018
Original language	English
Awarding Institution	Vrije Universiteit Brussel
Supervisor	Chang Zhu (Promotor) & Tom Vanwing (Co-promotor)