I. Vanderschuerenprijs 2022: Foreign Accent Syndrome: A Neurolinguistic Analysis

Het onderwerp van dit proefschrift betreft een neurolinguïstische beschrijving van het Foreign Accent Syndrome (hierna: FAS), in het Nederlands ook wel het “buitenlandsaccentsyndroom” genoemd. Het betreft een
uiterst zeldzame aandoening die ertoe leidt dat personen spreken met een accent dat perceptueel gezien de indruk wekt dat de patiënt geen moedertaalspreker is van de taalgemeenschap tot dewelke hij of zij behoort.

In dit proefschrift wordt een beschrijving gegeven van de linguïstische en prosodische afwijkingen die deze aandoening karakteriseren op basis van casusbeschrijvingen en grondige reviews van de literatuur en wordt
een zeer grondige taxonomie uitgewerkt, die via casussen verder bevestigd kon worden. Een fMRI studie opgestart tijdens het doctoraat kon verder de verschillen in subtypes onderschrijven op functioneel vlak. Ook werd
onderzocht welk pathomechanisme deze linguïstische wijzigingen veroorzaakt. Het lijkt duidelijk dat in tegenstelling tot de aanname dat het gaat om een planningsstoornis (stoornis in het plannen van klanken,
klanksequenties en het motorische plannen van de aansturing van de musculatuur), er waarschijnlijk afhankelijk
van de locatie van het letsel, ook in bepaalde mate een executieve problematiek zal zijn. Dit wil zeggen dat er verder ook een stoornis is op het organische niveau, het niveau dat de spieren betreft.

Met betrekking tot locatie van letsels werden twee nieuwe gevallen van FAS na neurologische letsels in de posterior fossa regio beschreven. Dit heeft geleid tot de verdere bevestiging van de implicatie van het
cerebellum, ook wel de kleine hersenen genoemd, in de motorische organisatie van spraak. Bovendien vertoont FAS semiologische gelijkenissen met de atactische dysartrie, een motorisch-executieve stoornis die eveneens
kenmerken van een planningsstoornis vertoont, hetgeen de dualiteit van de aard van de aandoening mede bevestigt.

Een aantal van de specifieke wijzigingen die optreden in FAS zullen in de oren van luisteraars van specifieke taalgroepen inderdaad als features van tweedetaalsprekers herkend worden. Dit werd bevestigd in twee perceptuele experimenten evenals de fonetische analyses die deel uitmaken van dit doctoraat. Er wordt steeds een associatie gelegd met een “vreemd accent”. De bewoording “accent” is trouwens een slecht gekozen benaming: het
literatuuroverzicht en de beschreven casussen bevestigden dat niet alleen suprasegmentele aspecten (zoals ritme, melodie, spraaksnelheid en klemtoon) gewijzigd worden, maar ook segmentele aspecten zoals plaats en wijze van
articulatie van medeklinkers bijvoorbeeld. Op basis van de bevindingen werd een nieuwe operationele definitie geformuleerd, beter bruikbaar voor de kliniek.

De bevindingen hebben directe gevolgen voor de spraaktherapie. Dit is van groot belang, aangezien er voor de aandoening zelf nog geen behandeling bestaat, of bestond. Voor de planningsstoornissen en executieve
stoornissen bestaan er wél specifieke behandelingen en deze zouden kunnen worden overgenomen voor de huidige patiëntengroep. Verder leidt een duidelijke omschrijving ertoe dat artsen en logopedisten de aandoening
gemakkelijker kunnen herkennen en ook erkennen, want dit laatste bleek een groot probleem. Logopedisten hebben aangegeven dat de accentswijziging een probleem is dat vaker voorkomt bij cliënten dan de prevalentiecijfers voor
FAS aangeven, maar zij weten vaak niet dat de symptomen binnen een erkend syndroom kunnen kaderen. Uit de literatuurstudies en de beschreven casussen blijkt ook duidelijk dat de accentswijziging een belangrijke psychosociale impact heeft: het feit dat men met een ander accent dan het moedertaalaccent spreekt, verandert de houding van de omgeving ten opzichte van het individu en kan het individu zelf eveneens veranderen. In het doctoraat wordt bijgevolg aangehaald dat complementaire psychologische ondersteuning bij deze personen
aangewezen lijkt.

De meerwaarde van het doctoraat ligt dus in de duidelijke beschrijving van de aandoening, met inbegrip van fonetische en akoestische analyses en onderzoek naar de pathofysiologische mechanismen, die diagnose kan stroomlijnen, de richtlijnen voor therapie die aangereikt worden, evenals de duiding van de identiteitsproblematiek die gepaard gaat met deze spraakveranderingen.