De wederzijdse inbedding van het natuurlijke en het sociale: naar een vernieuwde omgang tussen wetenschap en politiek.

    Projectdetails

    !!Description

    Doel en objectieven Dit project wil deze dichotomie overstijgen. Het centrale doel is te onderzoeken hoe een kritische visie met betrekking tot het statuut van wetenschappelijke kennis verenigbaar is met politiek denken en handelen. Hiertoe zal via een interdisciplinaire en integrerende benadering een nieuw perspectief geopend worden op het raakvlak tussen politiek en wetenschap. Het onderliggende uitgangspunt is dat wetenschap inderdaad niet langer kan gezien worden als de bron van absolute, waardevrije kennis met betrekking tot de werkelijkheid maar dat de geldigheid en de toepasbaarheid van wetenschappelijke kennis eerder moet begrepen worden vanuit een gestabiliseerde, wederzijdse inbedding van het natuurlijke en het sociale, van wetenschap en maatschappij. Met dit uitgangspunt voor ogen stelt dit project zich drie concrete objectieven. Ten eerste wil het een integrerend analysekader ontwikkelen dat vertrekt vanuit de idee van wetenschap als een sociale praktijk en toelaat het realisme versus relativisme debat en de feit-waarde dichotomie te overstijgen. In een tweede stap zal dit analysekader toegepast worden op concrete socio-wetenschappelijke controverses. Aan de hand hiervan zal nagegaan worden in welke mate er een nieuw perspectief ontstaat op het raakvlak tussen politiek en wetenschap. In een ver vooruitzien kan een derde objectief er dan in bestaan om vanuit dit nieuw perspectief concrete aanzetten te geven voor een vernieuwde omgang tussen wetenschap en politiek. De verschillende objectieven worden hieronder verder toegelicht. 1. Ontwikkelen van een theoretisch analysekader dat het realisme versus relativisme debat overstijgt én kan verklaren hoe wetenschappelijke kennis ingebed geraakt in de heersende maatschappelijke normen en waarden en vice versa. Hoe, met andere woorden, de sociale praktijk van het produceren, stabiliseren en toepassen van geldige wetenschappelijke kennis inherent gerelateerd is aan politiek denken en handelen. Een belangrijk vertrekpunt voor het expliciteren van een dergelijk analysekader is de vaststelling dat het discours van het sociaal constructivisme tekort schiet omdat het, in zijn eenzijdige sociaal-contextuele benadering van de wetenschapspraktijk, een symmetrische kritische analyse verhindert van de sociale constitutieve elementen van de wetenschap ('sociologisch reductionisme'; Latour, 1999). Immers, in de constructivistische benadering worden de sociale aspecten, zoals waarden, bekommernissen en belangen als a-priori's behandeld, opgesloten in een black box en zo uitgesloten van verdere analyse. Zo wordt binnen dit denkkader gesteld dat menselijke, persoonlijke of maatschappelijke belangen de cruciale factoren zijn in het beslechten van socio-wetenschappelijke controverses. Het beëindigen van dergelijke controverses wordt dan gezien als het onderhandeld uitsorteren van tegenstrijdige belangen (Nelkin, 1992; Bijker et al. 1987). Maar belangen hebben zelf een sociale én wetenschappelijke voorgeschiedenis; ze worden zelf mee geconstitueerd vanuit de heersende sociale en wetenschappelijke orde. Wat sociaal is aan de wetenschap, is zelf onderwerpen aan een onvermoede diepte en complexiteit en vice versa. Een historisch voorbeeld is dat van de ontwikkeling van de thermodynamica. Het stabiliseren van het 'wetenschappelijke experiment' in een werkende, efficiënte stoommachine en de theorie van de thermodynamica die daaruit voortsproot kan niet begrepen worden zonder rekening te houden met de industrieel-maatschappelijke context (o.a. zoektocht naar arbeidsvermogen) waarin dit gebeurde net zoals de verdere ontwikkeling en stabilisatie van de industriële samenleving niet los kan gezien worden van deze technisch-wetenschappelijke kennisbasis. Vanuit deze vaststelling blijkt de noodzaak aan een breder analysekader dat vervalt in sociaal noch technisch-wetenschappelijk determinisme en dat symmetrisch is in de zin dat het tegelijk aandacht heeft voor de sociale dimensie van de menselijke cognitie als voor de epistemologische en technologische verwevenheden van sociale formaties. 2. Toepassen van het ontwikkelde analysekader en onderzoeken in welke mate het een nieuw perspectief opent op de het raakvlak tussen politiek en wetenschap. Als theoretisch analysekader vraagt de visie van wederzijdse inbedding om toepassing op concrete kwesties die zich op het raakvlak tussen wetenschap en politiek bevinden. Op die manier kan ook onderzocht worden in welke mate dit kader een nieuw perspectief opent met betrekking tot de relatie tussen wetenschap en politiek in de zin dat het nieuwe vragen en antwoorden op de tafel kan leggen. Socio-wetenschappelijke controverses, bijvoorbeeld met betrekking tot de milieuproblematiek, lenen zich hier toe. Zoals reeds gesuggereerd bevatten controverses een rijke voedingsbodem ter toetsing, aangezien controverses een indicatie zijn van afwezigheid van stabiliteit. (Latour, 1987; Shapin en Shaffer, 1985). Het proces van het wederzijds vormgeven van het sociale en het natuurlijke kan men juist het meest duidelijk waarnemen op het moment van de emergentie van nieuwe socio-wetenschappelijke fenomenen zoals technische artefacten en normatieve bepalingen; dus vóóraleer de dingen compleet stabiliseren en opgesloten raken in een black box. Eens de controverse opgeheven, of de resulterende inbedding genormaliseerd (sociale orde) of genaturaliseerd (natuurlijke orde), wordt het moeilijk om de onderliggende gecontesteerde aannames, die vrij spel hadden in het moment voor de stabilisatie, bloot te leggen. (Jasanoff, 2004). Concreet zal in dit project de emergentie van het fenomeen 'klimaatverandering' zowel in zijn historische wetenschappelijke als maatschappij-politieke context nader bestudeerd worden, met bijzondere aandacht voor de rol van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). De vraag hoe nieuwe socio-wetenschappelijke fenomenen zoals klimaatverandering in ons bevattingsvermogen binnensluipen en zo cognitieve, morele en politieke status bekomen, geeft reeds een eerste idee van het nieuwe perspectief dat hier beoogd wordt. Zo zal er gezocht worden naar nieuwe concentraties van politieke macht in plaatsen waar de hedendaagse sociale theorie zelden aan denkt zoals de causaal geconstrueerde klimaatmodellen waarop het globale klimaatbeleid zich sterk baseert (Demeritt, 2001). 3. Vanuit het uitgewerkte analysekader aanzetten geven voor een vernieuwde omgang tussen wetenschap en politiek. In de mate waarin dit project slaagt in het openen van een nieuw perspectief met betrekking tot de relatie tussen wetenschap en politiek, zal ook worden nagedacht over nieuwe benaderingen om deze complexe relatie vorm te geven. In eerste instantie zal dit gebeuren in de beperkte context van de gevalstudies die binnen dit project behandeld zullen worden. Een aantal concrete aanzetten voor een nieuwe omgang tussen wetenschap en politiek hebben de laatste jaren opvallende aandacht gekregen. Zo is 'post-normal science' de meest gebruikte term om de overgang weer te geven naar een methode waarin anders met de wetenschap wordt omgegaan (Funtowicz en Ravetz, 1993). Deze benadering is vooral gericht op het omgaan met onzekerheid in complexe, hedendaagse vraagstukken door normen en waarden in de wetenschap te 'injecteren'. Op deze manier zit deze aanpak nog steeds vast in de dichotomie tussen feit en waarde. Er wordt immers nog steeds uitgegaan van een aan de mens onafhankelijke en kenbare werkelijkheid. In tegenstelling hiermee zal voorliggend project net vertrekken van de ontkenning van deze dichotomie en van daar uit zoeken naar nieuwe aanknopingspunten.
    AcroniemFWOTM439
    StatusGeëindigd
    Effectieve start/einddatum1/10/0730/09/14

    Flemish discipline codes in use since 2023

    • Mathematical sciences and statistics

    Vingerafdruk

    Verken de onderzoeksgebieden die bij dit project aan de orde zijn gekomen. Deze labels worden gegenereerd op basis van de onderliggende prijzen/beurzen. Samen vormen ze een unieke vingerafdruk.