Ouder Nederlands in een nieuw jasje: Recente inzichten uit de taalgeschiedenis

In deze bijdrage presenteren we een overzicht van recente ontdekkingen uit het onderzoek naar de geschiedenis van het Nederlands. De relatief jonge benadering van de historische sociolinguïstiek, waarbij de banden tussen taal en de brede maatschappelijke context voorop staan, heeft immers de laatste jaren heel wat nieuwe inzichten opgeleverd. We staan met name stil bij de bijdrage van de zogenaamde taalgeschiedenis van onderop, waarbij niet enkel wordt gekeken naar het vooral literaire werk van hoogopgeleide mannen uit de sociale elite, maar waarbij we ook op zoek gaan naar allerhande sporen van andere geletterdheid. Zo bekijken we als voorbeelden kleine briefjes met een boodschap die armlastige moeders speldden op een te vondeling gelegd kind, smeekbedes van landlopers en armen die het lokale bestuur aanzochten om hen van geld en spijs te voorzien, en zorgvuldig neergepende brieven van eenvoudige soldaten en zeelieden die het thuisfront vertelden over hun exploten in het buitenland. Zulke minder formele geschriften uit bredere lagen van de samenleving leveren ons heel wat nieuwe inzichten op over de schrijf- en spreektaal in de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw, en op basis hiervan zullen we concluderen dat enkele hardnekkige mythes uit de klassieke taalgeschiedenis grondig moeten worden bijgesteld.