Determinanten voor zelfregulerende leerpraktijken door universitaire docenten

Ele Holvoet, Koen Lombaerts

Onderzoeksoutput: Meeting abstract (Book)

Samenvatting

Probleemstelling en theoretisch kader

Instellingen voor hoger onderwijs spelen een cruciale rol bij de ontwikkeling van vaardigheden en attitudes die leiden tot levenslang leren. Het is van essentieel belang dat studenten verantwoordelijkheid leren nemen voor de eigen leerprocessen. Onderzoek toont aan dat het ontwikkelen van dergelijke competenties kan via zelfregulerend leren (ZL) (Stern, 1997; Zimmerman, 2002), maar dat leeromgevingen in het hoger onderwijs dit onvoldoende faciliteren (Kember, Leung & Ma, 2007).

Uit recent onderzoek blijkt dat individuele docentkenmerken, zoals de overtuigingen van de docent betreffende ZL, tevredenheid over de eigen competenties in het begeleiden, ondersteunen en uitbouwen van ZL, en eigen ervaringen met het stimuleren van ZL, significante voorspellers zijn voor de mate waarin ZL aan bod komt in de leeromgeving (Lombaerts, Engels & Van Braak, 2009). Deze individuele factoren blijken het meest bepalend (Lombaerts et al., 2009; Louis & Marks, 1996).
Daarnaast mogen ook contextuele factoren (Lombaerts et al., 2009; Tondeur, Devos, Vanhoutte, van Braak & Valcke, 2009), zowel op meso- als op macro-niveau (Burke & Litwin, 1992) niet uit het oog verloren worden.
Zo tonen Louis & Marks (1996) aan dat zowel collegiale als externe ondersteuning een intermediaire rol kunnen spelen. De aanwezigheid van een organisatiestructuur met een intellectueel gestuurde cultuur, m.a.w. een professionele leergemeenschap, stimuleert volgens hen studentgeoriënteerd onderwijs (Louis & Marks, 1996). De professionele leergemeenschap zou immers het verantwoordelijkheidsgevoel van de docent over het leren van de student aanscherpen (Louis & Marks, 1996). We kunnen hier het verband leggen met zelfregulerend leren, omdat daar ook de focus ligt op het leren van de student (Zimmerman, 2002: Lombaerts et al., 2009).

Omwille van de veelheid aan beïnvloedende factoren, is een model dat zowel deze structurele en culturele contextuele factoren, als de individuele factoren in kaart brengt gewenst. We gebruiken hiervoor een framework (zie figuur 1) gebaseerd op de concentrische cirkels van Veenstra & Kuyper (2004). Dit model werd origineel ontwikkeld om verschillen in student achievement te illustreren (Veenstra, 1999). Ondertussen toonde onderzoek aan dat het ook gepast is om innovatieprocessen zoals ICT integratie in onderwijs te onderzoeken (Tondeur, Valcke & Van Braak).




De kern van het model stelt de realisatie van ZL voor door de universitaire docent. De twee volgende cirkels illustreren de individuele karakteristieken van de docent:
- Culturele docent karakteristieken:
o instructor's beliefs about SRL in higher education
o Instructor's experiences with SRL
o General SRL attitudes
o Personal insight in SRL development (Lombaerts et al..)
o Feeling of responsibility for student learning (Louis & Marks, 1996)
- Structurele docent karakteristieken:
o Discipline
o Gender
o Age
o Professional experience / background
De twee volgende cirkels stellen het community niveau voor, met ook daar een tweedeling in culturele en contextuele factoren.
- Culturele community karakteristieken
o Shared values
o Focus on student learning
o Collaboration
o Deprivatized practice
o Reflective dialogue
o Transformationeel leiderschap
- Contextuele community karakteristieken:
o Grootte van het team
o Infrastructuur
o ...
Het instellingsniveau is de buitenste cirkel. Hieronder begrijpen we de organisatiestructuur van de universiteit. Meer specifiek gaat het om die structuren die ondersteuning bieden bij het professioneel leren op het vlak van onderwijstaken. We doelen daarmee op het professionaliseringsbeleid, het personeelsbeleid en het kwaliteitszorgsysteem.

We veronderstellen dat docenten uit opleidingsteams met kenmerken van een professionele leergemeenschap waarin belang gehecht wordt aan zelfregulerend leren bij studenten; hebben een positieve houding ten aanzien van het concept zelfregulerend leren en vertalen dit naar hun praktijk. De universiteit als organisatie kan stimulerend zijn voor dergelijke professionele leergemeenschappen d.m.v. een stimulerend professionaliserings-, personeels-, en kwaliteitszorgbeleid.


Onderzoeksdoel

Het in kaart brengen van de determinanten die bepalend zijn voor het implementeren van ZL in een universitaire leeromgeving is de centrale doelstelling van dit onderzoek. Aandacht gaat daarbij zowel uit naar kenmerken op het niveau van de individuele docent, zijn of haar onmiddellijke werkomgeving en de instelling. Daarenboven wordt ook de relatie tussen factoren op deze drie niveaus in vraag gesteld.


Onderzoeksmethode

Dit multi-methodonderzoek is opgebouwd uit drie fasen. In eerste instantie zullen er semi-gestructureerde interviews met beleidsmakers (N=50) plaatsvinden om de initiatieven van universiteiten ter stimulering van professionele leergemeenschappen en ZL te verduidelijken. Deze beleidsmakers zullen geselecteerd worden uit 10 Vlaamse en Nederlandse universiteiten (elk 5 beleidsmakers).

In een tweede fase wordt een survey afgenomen bij universiteitsdocenten (N=700) om de aanwezigheid van ZL in de leeromgeving (Self-regulated Learning Inventory Scale SRLIT), de positie van docenten t.o.v. ZL (Self-regulated Learning Teacher Belief Scale SRLTB) en de contextuele factoren op verschillende niveaus (individu, community) te meten. Multilevel analyse zal gebruikt worden om de invloeden van de verschillende niveaus te analyseren. Structurel equation modeling kan gebruikt worden om het model dat gebaseerd is op eerder onderzoek (Lombaerts et al.., 2009) te verfijnen.

Tenslotte zijn er diepte-interviews met docenten (N=20) die in hoge mate ZL stimuleren om diepgaander inzicht te verwerven in stimulerende en remmende factoren op vlak van ZL.

Kritische punten

1. De kern van het model (actual realization of SRL) wordt eigenlijk onrechtstreeks gemeten. We gaan geen outputmeting doen, maar de perceptie van docenten over hun leeromgeving meten.
2. Het is van belang voor de analyses om vergelijkbare eenheden te hebben. Daarom zal community geoperationaliseerd worden als opleidingsteam. Uit onderzoek over werkklimaat in universiteiten blijkt echter dat de community zoals de docent die percipieert niet al.tijd het opleidingsteam als de community waartoe hij of zij behoort. Die kan ook buiten de opleiding of buiten de universiteit liggen.
3. Leidinggevenden van opleidingsteams worden momenteel niet bevraagd. Wel wordt de perceptie van de leiderschapsstijl door de docenten in rekening gebracht. Leiderschapsstijl is echter wel een belangrijke factor binnen een community...


Referenties.

Burke, W W & Litwin, G H. (1992).A Causal Model of Organizational Performance and Change", Journal of Management, 18(3).
Kember, D., Leung, D.Y.P., & Ma, R.S.F. (2007). Characterizing learning environments capable of nurturing generic capabilities in higher education. Research in Higher Education, 48 (5), 609-632.
Lombaerts, K., Engels, N., & Van Braak, J. (2009). Determinants of Teachers' Recognitions of Self-Regulated Learning Practices in Elementary Education. The Journal of Educational Research, 102 (3), 163-173.
Louis, K., & Marks, H. (1996). Does professional community affect the classroom? Teachers' work and student experiences in restructuring schools. Paper presented at the annual meeting of the AERA, NY, April 8-12.
Stern, D. (1997). Study procedures. In D. Stern, & G.L. Huber (Eds.), Active learning for students and teachers. Report from eight countries (pp. 40-48). Frankfurt am Main: Peter Lang.
Tondeur, J., Devos, G., Van Houtte, M., Van Braak, J., & Valcke, M. (2009). Understanding structural and cultural school characteristics in relation to educational change: the case of ICT integration. Educational Studies, 35 (2), 223-235.
Zimmerman, J.B. (2002). Becoming a self regulated learner: an overview. Theory into practice, 41 (2), 64-70.
Originele taal-2Dutch
TitelOnderwijs Research Dagen
StatusPublished - jun 2010
EvenementUnknown -
Duur: 1 jun 2010 → …

Conference

ConferenceUnknown
Periode1/06/10 → …

Citeer dit