Het antimilitarisme van Benjamin Constant: een historische contextualisatie, paper gepresenteerd op workshop Benjamin Constant. Uitvinder van de moderne vrijheid, Brussel, IPAVUB, 24 april 2014

In deze bijdrage wens ik een contextuele analyse aan te bieden van Benjamin Constant als liberaal antimilitaristisch en anti-imperialistisch denker, en met name in te gaan op de culturele, intellectuele en politieke premissen van dit antimilitarisme. Ik wens met name Constant te plaatsen binnen de toenmalige "liberale" publieke opinie, de politici en intelligentsia die zich met de waarden van de Verlichting associeerden, de Franse Revolutie ondersteunden, zich over het algemeen negatief hadden verhouden tot de Jacobijnen, en zich daarna (al dan niet kritisch) met Thermidor en de Directoire vereenzelvigden (en trouwens meestal ook in 1799 Napoleons staatsgreep ondersteunden). Die kringen waren enerzijds getekend door de erfenis van het pacifisme dat het Verlichtingsdenken had gekenmerkt, met name de idee dat de groeiende rol van handel vreedzame relaties tussen volkeren zou bestendigen, anderzijds de praktijk van "revolutionaire" oorlogen met als doelstelling de vermeende emancipatie van de "te bevrijden" volkeren die zich gedurende de Franse Revolutie ontwikkeld had.
In onze bijdrage leggen we de nadruk op een vergelijking met één liberal denker, de Idéologue Volney, juist omdat in Volney's teksten en handelingen een aantal contradicties rond de thema's oorlog en kolonisatie nadrukkelijk naar voor komen. We willen nagaan in hoeverre Constants' kritische bedenkingen over militarisme een antwoord aanbieden op een aantal van de contradicties die Volney's theorie en praxis tekenen (en ook in hoeverre Constants' eigen antwoorden nog een aantal problematische aspecten bezaten die de latere evolutie naar een militaristischer en imperialistisch liberalisme mee kunnen helpen verklaren).