Vrijstelling en verwijdering als keerzijden van eenzelfde medaille? De rol van de gevangenisdirecteur in de (vervroegde) invrijheidstellingsprocedures van gedetineerden zonder recht op verblijf

Samenvatting

Het doorheen de afgelopen decennia geïntensiveerde globaliseringsproces leidde er onder andere toe dat een toenemend aantal vreemdelingen tracht te immigreren naar Europa. Deze toenemende immigratiestromen werden over het algemeen beantwoord met restrictieve vreemdelingenwetgeving, waardoor voor een beduidend aantal vreemdelingen enkel het illegaal overschrijden van de grens als mogelijkheid overbleef. In de Belgische gevangenissen nam het aantal vreemdelingen zonder recht op verblijf (‘illegale vreemdelingen’) toe. Vandaag kunnen illegale vreemdelingen enkel opgesloten worden in de gevangenis als gevolg van een (verdenking van een) overtreding van de strafwet. Deze ‘criminele’ illegale vreemdelingen worden in het politieke discours als een prioriteit voor verwijdering van het grondgebied beschouwd. Bovendien heeft de wetgever de vervroegde invrijheidstelling van een veroordeelde illegale vreemdeling expliciet verbonden aan een verwijdering: de voorlopige invrijheidstelling wordt aan een illegale vreemdeling namelijk toegekend met het oog op verwijdering van het grondgebied (of overlevering).

De gevangenisdirecteur speelt een voorname rol in de vervroegde invrijheidstellingsprocedures van illegale vreemdelingen. Voor een illegale vreemdeling die veroordeeld is tot een straftotaal van hoogstens drie jaar, beslist de gevangenisdirecteur autonoom om de vervroegde invrijheidstelling toe te kennen; voor een illegale vreemdeling die veroordeeld is tot een straftotaal van meer dan drie jaar, heeft de gevangenisdirecteur een adviserende bevoegdheid voor de strafuitvoeringsrechtbank, die vervolgens de beslissing neemt.

In het kader van deze masterproef werden er 11 gevangenisdirecteurs kwalitatief bevraagd om op die manier inzicht te verkrijgen in de invulling van hun beslissingsbevoegdheid en hun adviserende rol inzake de voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering van het grondgebied. In het bijzonder werd er hierbij nagegaan in welke mate aspecten van migratiecontrole de beslissing of het advies van de gevangenisdirecteur beïnvloeden. Er kon een duidelijk verschil vastgesteld worden: waar informatie omtrent de identificatie (die noodzakelijk is voor het uitvoeren van een gedwongen verwijdering) geen enkele invloed heeft bij de beslissing tot invrijheidstelling bij een straftotaal van hoogstens drie jaar, is een identificatie cruciaal bij een straftotaal van meer dan drie jaar. Behoudens deze vaststelling zijn de gevangenisdirecteurs over het algemeen terughoudend in het opnemen van taken van migratiecontrole, vermits de dienst Vreemdelingenzaken hiervoor verantwoordelijk wordt geacht. Hoewel medewerkers van de dienst Vreemdelingenzaken sinds 2005 op
6
regelmatige basis de Belgische gevangenissen bezoeken, wordt de vraag gesteld of een permanente aanwezigheid van de dienst Vreemdelingenzaken in de gevangenis wenselijk is.

Datum prijs	3 jul 2015
Originele taal	Dutch
Prijsuitreikende instantie	Vrije Universiteit Brussel
Begeleider	Kristel Beyens (Promotor) & Steven De Ridder (Advisor)